Najważniejszą zmianą wynikającą z nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii jest zmiana zasad wynagradzania prosumentów za oddawane do sieci nadwyżki energii. Nowe prawo to nie tylko zamknięcie systemu opustów i zastąpienie go net-billingiem. Wprowadzonych zostanie kilka nowych, ważnych dla rynku prosumenckiego przepisów.
- Depozyt prosumencki i Net-billing
To najważniejsza, budząca spore kontrowersje na rynku energetyki prosumenckiej zmiana, która zakłada wprowadzenie nowych zasad rozliczeń nadwyżek energii wprowadzanej do sieci przez prosumentów.
Nowe zasady rozliczania w formie net-billingu obejmą prosumentów, którzy zgłoszą przyłączenie mikroinstalacji po 31 marca 2022 r. Dotychczasowi prosumenci i nowi, którzy zdążą ze zgłoszeniem przyłączenia mikroinstalacji do operatora sieci dystrybucyjnej do 1 kwietnia, będą mogli nadal korzystać z rozliczeń w dotychczasowym mechanizmie opustów. Za wprowadzenie do sieci energii będzie im nadal przysługiwać rabat na rachunku za energię i dystrybucję w stosunku 1:0,8 dla instalacji o mocy do 10 kW lub w stosunku 1:0,7 dla instalacji od 10 do 50 kW. Z opustów będzie można korzystać w okresie do 15 lat od rozpoczęcia produkcji energii.
Prosumenci zgłaszający przyłączenie mikroinstalacji po 31 marca 2022 r. muszą się liczyć z nowymi zasadami rozliczeń w formie net-billingu. Ten system zakłada sprzedaż niewykorzystanych nadwyżek energii po średniej cenie z rynku hurtowego z poprzedniego miesiąca, a od połowy 2024 r. ma to być średnia cena godzinowa. Rozliczenie w tym systemie będzie prowadzone z wykorzystaniem tzw. depozytu prosumenckiego. Będzie można z niego pomniejszyć należności za energię pobraną z sieci przez prosumenta.
Wartość depozytu prosumenckiego dotycząca danego miesiąca kalendarzowego ma być ustalana i przyporządkowywana do konta prosumenckiego w kolejnym miesiącu kalendarzowym. Na rozliczenie ze sprzedawcą w pierwszej kolejności przeznaczone mają być środki o najstarszej dacie przypisania do konta. Kwota środków stanowiąca depozyt prosumencki będzie mogła zostać rozliczona na koncie prosumenckim przez 12 miesięcy od dnia przypisania tej kwoty jako depozyt. Jeśli w tym czasie nie zostanie wykorzystana, wówczas ma podlegać umorzeniu.
- Prosument zbiorowy energii odnawialnej – nowe pojęcie
Najnowsza nowelizacja ustawy o OZE wprowadza pojęcie prosumenta zbiorowego energii odnawialnej. Wdrożenie tej koncepcji ma dać większe korzyści, które dzięki energetyce prosumenckiej będą mogli czerpać mieszkańcy bloków wielorodzinnych. Dotychczasowy system opustów ograniczał te korzyści tylko do możliwości zmniejszenia rachunków za energię zużywaną do zasilenia części wspólnych takich budynków, więc dzięki prosumentowi zbiorowemu mieszkańcy bloków na których pojawią się instalacje fotowoltaiczne będą mogli odnosić również indywidualne korzyści.
Zgodnie z ustawą prosumenta zbiorowego energii odnawialnej rozumie się jako „odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, w której znajduje się punkt poboru energii elektrycznej tego odbiorcy, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, wytwarzanie to nie stanowi przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy o statystyce publicznej”.
- Prosument wirtualny energii odnawialnej
Wprowadzenie do ustawy o odnawialnych źródeł energii instytucji prosumenta wirtualnego ma z kolei umożliwić korzystanie z energetyki prosumenckiej i pomniejszanie dzięki niej rachunków za energię poprzez wykupienie udziałów w instalacji wytwórczej oddalonej od punktu poboru energii takiego prosumenta.
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie, prosumenta wirtualnego energii odnawialnej rozumie się jako „odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w instalacji odnawialnego źródła energii przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej w innym miejscu niż miejsce dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy, która jednocześnie nie jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, wytwarzanie to nie stanowi przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy o statystyce publicznej”.
Do rozliczenia energii wyprodukowanej przez takiego prosumenta ma być brany pod uwagę iloczyn ilości energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE, zgłoszonej przez podmioty odpowiedzialne za bilansowanie handlowe, a także udziału prosumenta wirtualnego w tej instalacji – ewentualnie ilości energii elektrycznej określonej dla danego okresu rozliczania niezbilansowania jako energia planowana do wprowadzenia do sieci w przypadku, gdy instalacja i sprzedawca energii mają różny podmiot odpowiedzialny za bilansowanie handlowe.
Koncepcji prosumenta wirtualnego nie będzie jednak można wdrożyć wraz z wejściem w życie najnowszej nowelizacji ustawy o OZE. Przewidziano w tym przypadku vacatio legis, które ma potrwać aż do połowy 2024 roku.
Ustawa przewiduje możliwość jednoczesnego korzystania z wszystkich trzech kategorii prosumenta. Jak w takim przypadku będzie rozliczana energia?
Przewidziano, że w przypadku podmiotu będącego jednocześnie prosumentem energii odnawialnej oraz prosumentem zbiorowym i wirtualnym, w pierwszej kolejności ma być rozliczana energia elektryczna wprowadzona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej i pobrana z tej sieci przez ten podmiot działający jako prosument energii odnawialnej, następnie będzie rozliczana energia elektryczna wprowadzona do sieci i pobrana z tej sieci przez ten podmiot działający jako prosument zbiorowy energii odnawialnej, a jako ostatnia będzie rozliczana energia wprowadzona do sieci i pobrana przez podmiot działający jako prosument wirtualny energii odnawialnej.
- Reprezentant prosumentów
Uchwalona przez Sejm nowelizacja ustawy o OZE wprowadza nową instytucję tzw. reprezentanta prosumentów. Ustawa definiuje go jako „osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, uprawnioną na podstawie umowy (…), reprezentacji prosumentów wirtualnych energii odnawialnej lub prosumentów zbiorowych energii odnawialnej, w szczególności w relacjach z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, zarządcą budynku wielolokalowego lub organami administracji architektoniczno-budowlanej, a w przypadku prosumenta wirtualnego energii odnawialnej – także podmiotem odpowiedzialnym za bilansowanie handlowe.
Instytucja reprezentanta prosumentów może mieć znaczenie zwłaszcza w kontekście rozwijania dwóch nowych koncepcji działalności prosumenckiej, które są wprowadzane przez najnowszą nowelizację ustawy o OZE – prosumenta zbiorowego i prosumenta wirtualnego. Jednym z wymogów umów zawieranych przez tego rodzaju prosumentów ma być określenie reprezentanta.
Reprezentant prosumentów, działając w imieniu i na rzecz prosumentów zbiorowych lub prosumentów wirtualnych, ma m.in. składać wniosek o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, zawierać z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego umowę i informować operatora sieci o wszelkich istotnych zmianach związanych z działalnością obsługiwanych przez niego prosumentów.
- Bilansowanie międzyfazowe
Najnowsza nowelizacja ustawy o OZE ma rozwiązać problem bilansowania międzyfazowego, z którym borykają się niektórzy prosumenci rozliczający się w systemie opustów. Dotychczas zapisany w ustawie o OZE sposób bilansowania międzyfazowego był realizowany przez zakłady energetyczne niekorzystną dla prosumentów metodą algebraiczną. Nowe prawo zakłada zmianę sposobu bilansowania na metodę korzystniejszą dla prosumentów.
Rozliczenia pomiędzy sprzedawcą a prosumentem energii odnawialnej, prosumentem zbiorowym energii odnawialnej lub prosumentem wirtualnym energii odnawialnej mają być prowadzone na podstawie ilości energii sumarycznie zbilansowanej w każdej godzinie.
Sumarycznie zbilansowana ilość energii elektrycznej, wprowadzona i pobrana z sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przez prosumenta energii odnawialnej, prosumenta zbiorowego lub wirtualnego ma być wyznaczona dla danej godziny metodą wektorową.
Zgodnie z zapisami ustawy – jeśli prosument zbiorowy lub wirtualny pobierze odpowiednio z instalacji albo z sieci w miejscu, w którym dokonywany jest pomiar energii elektrycznej pobieranej, większą ilość energii elektrycznej niż przysługująca mu ilość energii wytworzonej w instalacji OZE, uznane zostanie, że brakującą ilość energii ponad wytworzoną dla niego w instalacji OZE pobrał z sieci dystrybucyjnej. Natomiast jeśli prosument zbiorowy lub wirtualny pobierze odpowiednio z instalacji albo z sieci w miejscu, w którym dokonywany jest pomiar energii pobieranej, mniejszą ilość energii niż przysługująca mu ilość energii wytworzonej w instalacji OZE, zostanie uznane, że nadwyżkę energii ponad jego pobór wprowadził do sieci.
Ustawa doprecyzowuje ponadto zasady rozliczeń prosumentów korzystających z taryf międzystrefowych. Zgodnie z nią w przypadku, gdy prosument rozliczany będzie według grupy taryfowej wielostrefowej, wówczas w pierwszej kolejności rozliczana ma być energia elektryczna pobrana w tej samej strefie czasowej.
